Prawa i obowiązki świadka w postępowaniu karnym

 

Opublikowano: 17 maja, 2021

Podstawowym celem postępowania karnego jest wykrycie sprawcy przestępstwa i pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej, dlatego też przepisy Kodeksu postępowania karnego mają na celu w pierwszej kolejności przesądzenie o winie bądź niewinność oskarżonego o popełnienie danego przestępstwa oraz wymierzenie sprawiedliwej kary. Jedną z najważniejszych kwestii w ramach procedury karnej jest właściwe zebranie i przeprowadzenie dowodów – zwłaszcza z przesłuchań świadków zdarzenia. W tym kontekście warto pamiętać, że przepisy prawa jasno określają prawa i obowiązki świadka przesłuchiwanego zarówno w postępowaniu przygotowawczym (prokuratorskim), jak i przed sądem. Prawa i obowiązki świadka w postępowaniu karnym odnoszą się do każdego z jego etapów, jednocześnie określając położenie prawne świadka występującego w postępowaniu.

Obowiązki świadka w procesie karnym

Podstawowe obowiązki świadka w procesie karnym sprowadzają się do stawiennictwa i złożenia zeznań. Kodeks postępowania karnego jednoznacznie stanowi, że każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania. Zasadę tę stosuje się w postępowaniu przygotowawczym i sądowym. W pierwszym przypadku świadkowie są wzywani przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie – a więc przede wszystkim przez policję lub prokuraturę. Wezwany świadek ma obowiązek stawić się w wyznaczonym miejscu, o jasno określonym czasie. W przypadku niemożności wypełnienia tego obowiązku konieczne jest właściwe usprawiedliwienie, np. w postaci przedstawienia zaświadczenia o chorobie wydanego przez uprawnionego do tego lekarza.

Analogiczne zasady stosuje się do przesłuchania świadka przed sądem. W wezwaniu również określana jest data i godzina stawiennictwa oraz numer sali sądowej, w której będzie przeprowadzana rozprawa. Zarówno w przypadku postępowania przygotowawczego, jak i sądowego, świadek, który nie stawił się na wezwanie może zostać przymusowo doprowadzony. Przeprowadzana czynność procesowa nie może ingerować w prawa świadka w sprawie karnej, które zostały jednoznacznie określone w Kodeksie postępowania karnego, a więc w ustawie kompleksowo regulującej przebieg procesu karnego.

Prawa świadka w postępowaniu karnym

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że polski ustawodawca przewidział różnorodne prawa świadka w postępowaniu karnym, natomiast wśród nich jednym z najważniejszych są prawa świadka w zakresie możliwości odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na poszczególne pytania. Odmowa składania zeznań lub odpowiedzi na pytania to prawa świadka podczas przesłuchania bez względu na to, czy przeprowadza je policja, prokuratura (bądź jakikolwiek inny organ postępowania przygotowawczego), czy też sąd.

Omawiane tu prawo nie ma jednak charakteru nieograniczonego – a więc świadek nie może dowolnie decydować czy chce zeznawać, bądź odpowiadać na zadawane mu pytania. Przepisy również wskazują, kto nie może być przesłuchiwany – wymieniając tu np. adwokata w co do faktów, o których dowiedział się prowadząc sprawę – lub też kto może zostać przesłuchany jedynie po zwolnieniu z obowiązku zachowania tajemnicy, np. zawodowej. W wypadku zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy, najczęściej przeprowadza się przesłuchanie na rozprawie prowadzonej z wyłączeniem jawności, tak aby osoby postronne nie dowiedziały się o treści zeznań.

Prawo do odmowy składania zeznań przysługuje osobie najbliższej dla oskarżonego, a więc jego małżonkowi, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu, powinowatym w tej samej linii i stopniu, a także osobie pozostającej z oskarżonym we wspólnym pożyciu oraz osobie przez niego przysposobionej oraz jej małżonkowi. Warto pamiętać, że prawo do odmowy składania zeznań na tej podstawie przysługuje także byłym małżonkom oskarżonego.

Każdy świadek ma ponadto prawo odmówić odpowiedzi na pytanie, jeżeli taka odpowiedź mogłaby narazić świadka lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność karną za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Jednocześnie w pewnych okolicznościach prawem świadka jest żądanie przesłuchania go na rozprawie z wyłączeniem jawności. Uprawnienie to dotyczy sytuacji, w której odpowiedzi na zadawane pytania mogłyby narazić świadka bądź osobę dla niego najbliższą na poniżenie, utratę dobrego imienia lub na wywołanie uczucia wstydu. Jednak o tym, czy takie okoliczności zachodzą w danej sprawie decyduje sąd.

Prawa i obowiązki świadka w procesie karnym gwarantują przede wszystkim właściwy bieg postępowania, zabezpieczając jednocześnie interesy samego świadka, które powinny być chronione. W tym zakresie mieszczą się przede wszystkim bliskie relacje z oskarżonym, czy brak obowiązku dostarczania organom postępowania informacji, które mogłyby zaszkodzić samemu świadkowi. Co więcej, świadek przystępując do przesłuchania powinien zostać pouczony o treści przysługujących mu praw.

Zawsze o prawa i obowiązki świadka możesz zapytać również swojego adwokata - zapraszamy w tym celu do naszej kancelarii adwokackiej w Szczecinie - Krzysztof Konysz.

Nasze wyróżnienia
najlepsi adwokaci Szczecin 2021 oferteo
Nagroda orły prawa Krzysztof Konysz Szczecin
Nagroda 2021 gold Krzysztof Konysz adwokat Szczecin