Opublikowano: 12 stycznia, 2021
Przepisy Kodeksu karnego w uzasadnionych przypadkach pozwalają zakończyć postępowanie w sądzie bez skazania sprawcy. Warunkowe umorzenie postępowania karnego stanowi alternatywę dla dobrowolnego poddania się karze, mimo że w obu przypadkach wina i odpowiedzialność za popełnione przestępstwo nie wzbudzają żadnych wątpliwości.
Czym jest umorzenie warunkowe postępowania karnego?
Środek probacyjny w postaci warunkowego umorzenia postępowania karnego został opisany w art. 66 Kodeksu karnego. Warunkowo umorzone postępowanie karne pozwala uniknąć skazania, co w polskim systemie prawnym rodzi określone skutki.
Jaki jest cel warunkowego umorzenia procesu karnego?
Głównym celem stosowania warunkowego umorzenia postępowania karnego, jest poddanie osoby winnej przestępstwa próbie, mającej zweryfikować, czy sprawca po popełnieniu czynu zabronionego nie wejdzie po raz kolejny w konflikt z prawem. Korzyścią dla osoby, względem której sąd zastosował taki środek, jest odstąpienie od wpisania do Rejestru Karnego – w świetle prawa winny nie jest więc dotknięty wyrokiem skazującym, co pozwala mu zachować status osoby niekaranej.
Warunki niezbędne do warunkowego umorzenia
Sąd może zdecydować się na warunkowe umorzenie postępowania karnego wyłącznie w przypadku popełnienia czynu o stosunkowo niskiej szkodliwości społecznej. Instytucja ta odnosi się do przestępstw zagrożonych maksymalną karą 5 lat pozbawienia wolności. Kolejną obowiązkową przesłanką do zastosowania tego środka probacyjnego (związanego z poddaniem sprawcy próbie) jest fakt, że sprawca na dzień orzekania o warunkowym umorzeniu pozostaje niekarany za przestępstwo umyślne. Również okoliczności popełnienia czynu nie mogą budzić wątpliwości – dla sądu oczywiste są zarówno wina, jak i odpowiedzialność sprawcy. Jednocześnie, dotychczasowa postawa oskarżonego oraz sposób życia pozwalają przypuszczać, że po zastosowaniu umorzenia warunkowego postępowania karnego, będzie on przestrzegał prawa, nie popełniając kolejnych przestępstw.
Oskarżony może złożyć wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego już na etapie postępowania przygotowawczego. Jeśli nie zostanie od uwzględniony przez prokuratora (kierującego taki wniosek do sądu), istnieje możliwość ponownego wnioskowania o umorzenie – tym razem bezpośrednio przed sądem.
Obowiązki sprawcy w okresie próby
Jeśli sąd zdecyduje się umorzyć warunkowo postępowanie karne, sprawca przestępstwa zostaje poddany próbie trwającej maksymalnie 3 lata od momentu uprawomocnienia się orzeczenia. W tym okresie szczególnie ważne jest przestrzeganie prawa oraz wypełnianie wszelkich obowiązków, które sąd może nałożyć na sprawcę. Jego nieodpowiednie zachowanie w tym czasie może powodować ponowne wszczęcie postępowania.
Sąd umarzając warunkowo postępowanie karne, może orzec:
- oddanie sprawcy pod opiekę kuratora, instytucji, organizacji społecznej lub osoby godnej zaufania,
- obowiązkowe poddanie się przez sprawcę terapii uzależnień,
- konieczność przeproszenia pokrzywdzonego oraz wykonanie obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
- obowiązek całkowitego lub częściowego naprawienia szkody lub nawiązkę.
Warunkowe umorzenie postępowania, a dobrowolne poddanie się karze
Stosowny wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego, może zostać złożony wyłącznie w przypadku czynów o niskiej szkodliwości społecznej. Biorąc to pod uwagę, warto potraktować ten środek jako alternatywę dla dobrowolnego poddania się karze, którym kończy się część spraw z zakresu tzw. drobnej przestępczości. Główną korzyść stanowi oczywiście możliwość uniknięcia wpisania do Rejestru Karnego, gdyż sprawca, wobec którego warunkowo umorzono postępowanie karne, nie będzie musiał zmagać się ze stygmatyzacją osoby skazanej – w świetle prawa pozostanie on niekarany.
