Jak zachowywać się w sądzie?

 

Opublikowano: 17 maja, 2021

Wizyta w sądzie – bez względu na to, czy w charakterze strony postępowania czy świadka – najczęściej nie jest przyjemnym doświadczeniem. Zazwyczaj wezwanie do sądu oznacza mniejsze bądź większe problemy, z którymi będzie musiał zmierzyć się adresat takiego wezwania. Wśród postępowań sądowych najczęściej spotyka się sprawy karne i cywilne, których bieg reguluje odpowiednio Kodeks postępowania karnego oraz Kodeks postępowania cywilnego. Ustawy te określają także jak się zachować w sądzie, regulując przede wszystkim sam przebieg postępowania, prawa i obowiązki jego stron oraz świadków. Bez względu, czy aktualnie toczymy jakieś spory, czy nie, warto poznać kilka podstawowych zasad określających zachowanie w sądzie.

Jak zachowywać się w sądzie jako oskarżony?

W realiach danego przypadku odpowiedź na pytanie jak zachować się w sądzie zależy przede wszystkim od tego, czy mamy do czynienia ze sprawą karną, czy też cywilną. Co prawda pewne podstawowe kwestie pozostają bez zmian, jednak pomiędzy tymi postępowaniami zachodzą poważne różnice, przekładające się także na zachowanie jego uczestników. Na początek poruszymy postępowanie karne, a więc sprawy, w których przesądza się o winie oskarżonego o popełnienie przestępstwa oraz – w przypadku skazania – o wymierzeniu kary.

Należy pamiętać, że każdemu oskarżonemu przysługuje szereg uprawnień, z których może on korzystać przez całej postępowanie. Wśród nich najważniejszym jest prawo do skorzystania z pomocy adwokata, prawo do zadawania pytań i zgłaszania dowodów, czy prawo do odmowy składania wyjaśnień bądź odpowiedzi na poszczególne pytania. Zachowanie oskarżonego przed sądem najczęściej związane jest właśnie z realizacją tych uprawnień. W każdym przypadku, gdy oskarżony zwraca się do sądu (składu orzekającego) i chce zabrać głos, składając jakiś wniosek, zadając pytanie, czy odpowiadając na nie, powinien wstać. Istotą kwestią jest także to, jak zwracać się do sądu na rozprawie. Zawsze należy korzystać z formuły „wysoki sądzie”, czekając na udzielenie głosu przez przewodniczącego rozprawie.

Zasady dotyczące przebiegu rozprawy są jednymi z kluczowych w tematyce udzielania porady odnoszącej się do kwestii zachowanie w sądzie. Należy bezwzględnie pamiętać, że rozprawą kieruje przewodniczący, stąd bez jego zezwolenia nie należy zabierać głosu. Jest to istotne zwłaszcza wówczas, gdy przebieg rozprawy wzbudza emocje wśród jej uczestników, co może prowadzić do kłótni, a nawet wzajemnego przekrzykiwania się. Jednak tego rodzaju zachowania przed sądem są niedopuszczalne. Należy o tym pamiętać, zwłaszcza kiedy weźmie się pod uwagę, że za przekroczenie zasad dobrego zachowania się w sądzie, może zostać wymierzona kara porządkowa.

W przypadku zaś, gdy oskarżony bądź jego obrońca nie zgadzają się z przebiegiem rozprawy – zauważając błędy formalne czy np. nieuwzględnianie wniosków oskarżonego o dopuszczenie do głosu – zawsze mają prawo złożyć stosowne oświadczenia do protokołu. Mogą być one szczególnie pomocne w przypadku zaskarżenia wyroku do sądu wyższej instancji. Poza tym niektóre kwestie procesowe mogą zostać odzwierciedlone w postaci złożenia sądowi pisemnych wniosków, czy stanowisk. Korzystanie z tej możliwości jest opłacalne zwłaszcza wówczas, gdy mamy do czynienia ze skomplikowanymi zagadnieniami, które powinny zostać odpowiednio przemyślane i umotywowane.

Prawodawca uregulował również zachowanie w sądzie podczas ogłaszania wyroku. Podczas tej – w istocie jednej z najważniejszych czynności procesowych – wszyscy obecni na sali rozpraw powinni wstać. Na stojąco wysłuchuje się sentencję wyroku – w sprawie karnej w sentencji rozstrzyga się o winie oskarżonego i wymiarze kary – natomiast samo uzasadnienie wyroku można wysłuchać siedząc. Zarówno podczas ogłaszania wyroku, jak i podawania jego ustanego uzasadnienia niedopuszczalne są jakiekolwiek dyskusje z sądem. Wszyscy zebrani powinni wysłuchać rozstrzygnięcia po prostu w ciszy – na polemikę z wyrokiem jest miejsce w ramach postępowania odwoławczego, rozpoczynającego się złożeniem we właściwym terminie apelacji, w której można podnieść wszelkie zastrzeżenia co do prowadzenia sprawy i zapadłego w niej rozstrzygnięcia.

Jak zachowywać się w sądzie jako powód lub pozwany?

Obok spraw karnych w praktyce bardzo często mamy do czynienia z postępowaniami cywilnymi. W polskim prawie występują ich dwa podstawowe typy: proces i postępowanie nieprocesowe. Co prawda bliższa analiza Kodeksu postępowania cywilnego pozwoliłaby nam wyróżnić dalsze podgrupy w ramach tych dwóch typów, jednak to jak zachować się w sądzie podczas rozprawy cywilnej w dużej mierze zależy od tego, czy mamy do czynienia z postępowaniem procesowym, czy nieprocesowym. Mówiąc najogólniej pierwsze z nich charakteryzuje się większym poziomem sformalizowania i wyraźnym rozróżnieniem na powoda i pozwanego. Natomiast w postępowaniu nieprocesowym biorą udział uczestnicy, którzy po prostu chcą załatwić wspólną dla siebie sprawę, np. stwierdzić nabycie spadku.

Najbardziej podstawowe zasady zachowania się podczas sprawy cywilnej są podobne, jak w przypadku postępowania karnego. Trzeba pamiętać przede wszystkim o zwracaniu się do sądu z użyciem formuły „wysoki sądzie”, zabieraniem głosu jedynie po wyrażaniu na to zgody przez przewodniczącego, czy powstrzymaniu się od przerywania pozostałym stronom i uczestnikom. W każdym razie to jak odpowiadać w sądzie zależy przede wszystkim od udzielenia głosu przez przewodniczącego – zawsze należy przy tym pamiętać, aby odpowiadać ściśle na zadawane pytania, pozostawiając wyrażanie własnego stanowiska o sprawie na odpowiedni czas.

W praktyce w sprawach cywilnych – zarówno procesowych, jak i nieprocesowych – duże znaczenie ma właściwe przygotowanie pism procesowych. W istocie w polskich realiach proces cywilny w dużej mierze ma charakter pisemny, co nie zmienia faktu, że prawidłowe zachowanie się przed sądem ma duże znaczenie zwłaszcza w perspektywie zadawania pytań i podtrzymywania wniosków procesowych złożonych wcześniej pisemnie. Poza tym również Kodeks postępowania cywilnego pozostawia przewodniczącemu możliwość wymierzenia kar porządkowych przekraczającym zasady dobrego zachowania się w sądzie. W równiej mierze dotyczy to stron i uczestników postępowania oraz świadków i biegłych.   

Wskazane powyżej reguły odnoszą się także do – często spotykanych w czasie pandemii koronawirusa – rozpraw online. Również wówczas, gdy strony bądź świadkowie nie znajdują się fizycznie w sądzie obowiązują wszelkie zasady właściwego zachowania podczas rozprawy. Uczestnicząc w rozprawie online należy przede wszystkim pamiętać o używaniu właściwej formuły podczas zwracania się do sądu, czy zabieraniu głosu po wyrażeniu na to zgody przez przewodniczącego rozprawie. Jest to tym bardziej istotne, kiedy weźmie się pod uwagę, że przeprowadzenie zdalnej rozprawy jest trudniejsze, niż przy fizycznej obecności wszystkich zainteresowanych w sądzie. Tym samym podczas rozpraw online jeszcze ważniejsze są wszelkie zasady prawidłowego zachowania się podczas rozprawy – zarówno w sprawach karnych, jak i cywilnych.

Nasze wyróżnienia
najlepsi adwokaci Szczecin 2021 oferteo
Nagroda orły prawa Krzysztof Konysz Szczecin
Nagroda 2021 gold Krzysztof Konysz adwokat Szczecin