Opublikowano: 12 stycznia, 2024
To instytucja prawa spadkowego regulowana przez przepisy kodeksu cywilnego. Jej celem jest ochrona interesów najbliższych krewnych zmarłego, którzy – z różnych względów – nie zostali umieszczeni w testamencie. Mają oni prawo żądać od osoby wskazanej w ostatniej woli spadkodawcy zapłaty określonej kwoty pieniężnej, będącej swego rodzaju substytutem spadku należnego im w drodze dziedziczenia ustawowego. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, co to jest zachowek, komu i kiedy przysługuje oraz jak się o niego ubiegać!
Co to jest zachowek i komu przysługuje?
Zastanawiasz się, czym jest zachowek? Definicja mówi, że to prawo bliskich krewnych spadkodawcy do ubiegania się o określoną kwotę od osób umieszczonych w testamencie i przejmujących spadek po zmarłym. Pojęcie najbliższej rodziny w tym przypadku obejmuje małżonka, rodziców, dzieci i wnuki – mają oni prawo do zachowku w kolejności zgodnej z dziedziczeniem ustawowym. W jaki sposób się ją oblicza? Ogólna zasada głosi, że osobie uprawnionej przysługuje zadośćuczynienie finansowe równe połowie udziału spadkowego, jaki otrzymałaby w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jednak na ostateczną sumę wpływa wiele czynników, a mianowicie:
-
wiek i zdolność do pracy osoby uprawnionej – jeśli jest ona małoletnia i niezdolna do samodzielnego zarabiania pieniędzy, przysługuje jej nie połowa, a 2/3 udziału spadkowego,
-
uwzględnienie wszystkich spadkobierców, w tym tych, którzy zrzekli się spadku oraz wydziedziczonych w testamencie,
-
substrat – obliczają go biegli sądowi i stanowi on czystą wartość spadku wraz z darowiznami dokonanymi przez spadkodawcę.
Proces obliczania zachowku jest skomplikowany i wymaga zaangażowania specjalistów z dziedziny prawa spadkowego.
Komu nie przysługuje prawo do zachowku?
Istnieją sytuacje, w których o rekompensatę finansową z tytułu nieumieszczenia w testamencie ubiegają się osoby do tego nieuprawnione. Skoro wiesz już, kto ma prawo do zachowku, warto podkreślić, że nie przysługuje on:
-
teściom, synowym i zięciom – a więc powinowatym,
-
członkom rodziny wydziedziczonym w testamencie,
-
osobom, które zrzekły się spadku,
-
krewnym uznanym za niegodnych dziedziczenia,
-
małżonkom, jeśli w chwili śmierci pozostawali w separacji lub został złożony pozew o rozwód z ich winy,
-
członkom rodziny, którzy otrzymali od zmarłego darowizny o wartości pokrywającej wysokość należnego im substytutu spadku.
To, komu należy się zachowek, a kto nie ma prawa się o niego ubiegać, jest zatem jasne i w czytelny sposób regulowane przepisami kodeksu cywilnego. Jeśli jesteś w grupie osób, którym przysługuje jego otrzymanie, sprawdź, co zrobić, aby go dostać.
Jak ubiegać się o zachowek?
To wciąż mało znana instytucja prawa spadkowego, z której niewiele osób korzysta. Jeżeli jednak zgodnie z przepisami należy Ci się zachowek – komu przysługuje, wyjaśniliśmy powyżej – możesz ubiegać się o niego w sądzie. Wcześniej warto spróbować drogi polubownej, a więc wystosowania do spadkobierców prośby o wypłatę określonej kwoty finansowej. Pomocny w tym będzie udział adwokata lub notariusza. Gdy taki sposób okaże się nieskuteczny, pozostaje droga sądowa. Pozew należy złożyć do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego. Pamiętaj, że masz na to ograniczony czas! Przedawnienie następuje po upływie 5 lat od dnia otwarcia spadku lub odczytania testamentu. Istnieje też ryzyko przegrania sprawy – sąd może oddalić Twój wniosek albo przyznać Ci kwotę niższą niż oczekiwana.
Zastanawiasz się, kiedy można ubiegać się o zachowek? Jeżeli należysz do grupy krewnych, którym przysługuje jego otrzymanie i nie ma żadnych przeciwwskazań ku temu (nie zostałeś wydziedziczony w testamencie, nie zrzekłeś się spadku ani nie otrzymałeś darowizny od zmarłego), masz szansę na pozytywne rozpatrzenie wniosku. Warto jednak skorzystać z konsultacji z prawnikiem, aby mieć pewność, że postępuje się zgodnie z prawem.
Chcesz ubiegać się o zachowek? Postępuj zgodnie z przepisami prawa!
Wiesz już, kiedy należy się zachowek i czy jesteś w grupie krewnych, którym przysługuje jego otrzymanie. Warto na koniec zastanowić się: po co testament, skoro jest zachowek? Należy podkreślić, że dziedziczenie uwzględnione w ostatniej woli zmarłego ma pierwszeństwo przed ustawowym, dlatego określenie sposobu podziału swojego majątku po śmierci ma sens. Omówiona instytucja stanowi jedynie formę zabezpieczenia praw najbliższych krewnych pominiętych przez osobę zmarłą. Każdy przypadek trzeba traktować indywidualnie, a w razie wątpliwości zgłosić się po poradę prawną.
