Zrzeczenie się dziedziczenia. Jak i kiedy jest możliwe?

 

Opublikowano: 15 grudnia, 2020

Tak trudne przeżycie jak śmierć bliskiej osoby, niesie z sobą wiele stresujących momentów, ale także wymaga dopełnienia licznych formalności. Zwykle rodzina zajmuje się nimi jeszcze w czasie żałoby – to wtedy najczęściej rozstrzyga się kwestie dziedziczenia i spadków. Niestety, zdarzają się sytuacje, w których zmarły pozostawia po sobie jedynie długi, a przyjęcie spadku przez bliskich zobowiązuje ich do spłaty wszystkich zobowiązań. Jeśli wiemy o problemach wcześniej, możemy po śmierci spadkodawcy zdecydować o odrzuceniu spadku. Coraz popularniejsze jest również zrzeczenie się dziedziczenia, którego dokonuje się na podstawie umowy między przyszłym spadkodawcą, a spadkobiercą. Rozwiązanie to pozwala uniknąć wielu sporów i komplikacji. Wyjaśniamy na czym dokładnie polega zrzeczenie się spadku dziedziczenia oraz kiedy jest możliwe.

Zrzeczenie się dziedziczenia u notariusza – podstawowe informacje

Kwestie związane z dziedziczeniem są zapisane w prawie spadkowym, które jest jednym z elementów prawa cywilnego, regulowanego na podstawie Kodeksu cywilnego. O prawie do zrzeczenia się spadku mówi art. 1048 wspomnianego kodeksu. Można skorzystać z tej instytucji wyłącznie za życia przyszłego spadkodawcy.

Zrzeczenie się dziedziczenia polega na podpisaniu umowy w formie aktu notarialnego pomiędzy osobą, która będzie zostawiać po sobie spadek, a przyszłym spadkobiercą ustawowym. Do tego grona zaliczamy: zstępnych, rodziców, małżonka, rodzeństwo, dziadków, zstępnych rodzeństwa lub zstępnych dziadków. Krąg spadkobierców ustawowych został rozszerzony w 2020 roku po nowelizacji Kodeksu cywilnego.

Umowę zrzeczenia się spadku należy sporządzić u notariusza. Trzeba zauważyć, że dokument ten nie ma charakteru osobistego, czyli może zostać podpisany przez pełnomocnika jednej ze stron. To istotne np. w sytuacji, w której przyszły spadkodawca zmaga się z ciężką chorobą lub przebywa za granicą i może mieć problemy z dotarciem do notariusza. Skutki podpisanej umowy nastąpią dopiero po otwarciu spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Gdy do tego dojdzie, spadkobierca nie dziedziczy po zmarłym żadnego majątku i długów. Nie ma również prawa do zachowku. Co istotne, jeśli zapisy umowy nie stanowią inaczej, zrzeczenie się spadku u notariusza obejmuje także zstępnych osoby zrzekającej się, czyli np. jej dzieci lub wnuki.

Umowa o zrzeczenie się spadku u notariusza – czym może skutkować?

Umowa ta jest zawierana nie tylko w celu uniknięcia odziedziczenia zobowiązań finansowych. Zrzeczenie się może być wykorzystywane do realizacji różnych celów. Bardzo często zabieg ten stosuje się w sytuacji, w której przyszły spadkodawca przekazał już za życia część posiadanych dóbr jednej z osób, która miała pełnić funkcję przyszłego spadkobiercy. Rezygnuje ona wtedy z prawa do nabycia pozostałej części majątku.

Zrzeczenie się dziedziczenia to także bardzo prosty sposób na pozbawienie potomków, małżonka lub rodziców spadkodawcy prawa do zachowku. Nie trzeba w takiej sytuacji zajmować się wydziedziczeniem, które może wymagać podania w testamencie przykrych faktów z życia prywatnego osoby wydziedziczanej. Łatwo więc zauważyć, że zrzeczenie się spadku u notariusza pozwala uporządkować wiele spraw związanych z dziedziczeniem. Majątek może zostać przekazany innym osobom, niż te wskazane w prawie spadkowym. Wyklucza się również wszelkie komplikacje, kłótnie i spory, wynikające z roszczeń o zachowek lub z powstania współwłasności.

Trzeba podkreślić, że skutki prawne umowy zrzeczenia się dziedziczenia nie dotyczą spraw, w których majątek zostaje przekazany na podstawie testamentu. Zrzeczenie dotyczy wyłącznie dziedziczenia ustawowego. Można więc spisać umowę o zrzeczenie się spadku u notariusza, jednocześnie zachowując prawo do dziedziczenia tego, co zostanie zapisane w testamencie.

Zrzeczenie się dziedziczenia: koszt – jaką opłatę pobierze notariusz?

W polskim prawie wykazany jest szereg umów, które muszą przybrać formę aktu notarialnego. Tak sporządzone dokumenty są najskuteczniejszym zabezpieczeniem na wypadek ewentualnych sporów sądowych. Osobą upoważnioną do sporządzenia aktu notarialnego jest notariusz, któremu za przeprowadzenie tych czynności przysługuje wynagrodzenie. Jeśli zdecydujemy się na zrzeczenie się spadku, koszt przygotowania umowy i wypisu aktu notarialnego w tej sprawie powinien się zamknąć w granicach kilkuset złotych.

Odrzucenie spadku u notariusza – czym różni się od zrzeczenia?

Wiele osób często myli pojęcie odrzucenia spadku u notariusza ze zrzeczeniem się dziedziczenia. To dwie zdecydowanie różniące się instytucje prawa spadkowego. Najważniejszą cechą odrzucenia spadku jest fakt, że dokonuje się go dopiero po śmierci spadkodawcy – zgodnie z przepisami spadkobierca ma na to sześć miesięcy. To jednostronne oświadczenie woli. Umowę zrzeczenia się dziedziczenia, natomiast należy przygotować jeszcze za życia przyszłego spadkodawcy.

Co istotne, odrzucenie spadku u notariusza lub przed sądem jest co do zasady nieodwołalne. Ostatnią ważną różnicą pomiędzy zrzeczeniem, a odrzuceniem spadku jest kwestia zstępnych. Odrzucony spadek przechodzi na zstępujących osoby odrzucającej. Każdy kolejny spadkobierca, wyszczególniony w przepisach prawa spadkowego, musi samodzielnie dokonać odrzucenia. Gdy sprawa dotyczy małoletnich – odrzucenie spadku za zgodą sądu deklarują ich rodzice. Zrzeczenie się dziedziczenia jest w tym przypadku wygodniejsze, ponieważ automatycznie obejmuje wszystkich zstępnych zrzekającego się spadkobiercy.

Zrzeczenie się dziedziczenia u notariusza – czy może zostać uchylone?

Wspomnieliśmy, że odrzucenia spadku u notariusza lub przed sądem nie można (co do zasady) odwołać. Inaczej sprawy wyglądają w przypadku zrzeczenia się dziedziczenia. Według art. 1050 kodeksu cywilnego, czynność ta może zostać uchylona. By tego dokonać, spadkobierca i spadkodawca, którzy podpisali umowę, muszą ponownie stawić się u notariusza – nie ma więc możliwości wycofania się z umowy po śmierci spadkodawcy. Uchylenie zrzeczenia się dziedziczenia wymaga sporządzenia nowego dokumentu w formie aktu notarialnego.

Nasze wyróżnienia
najlepsi adwokaci Szczecin 2021 oferteo
Nagroda orły prawa Krzysztof Konysz Szczecin
Nagroda 2021 gold Krzysztof Konysz adwokat Szczecin