Jakie są zasady dziedziczenia?

 

Opublikowano: 17 lutego, 2023

Śmieć bliskiej osoby, poza tym, że najczęściej wiąże się z bólem i pustką po stracie, wywołuje również określone skutki prawne. Jednym z nich jest ustanowienie prawa do przejęcia majątku po zmarłym. Kto w Polsce jest uprawniony do dziedziczenia ustawowego, w jakiej kolejności przebiega sukcesja w zależności od tego, kto jest spadkodawcą i kto ma prawo do zachowku?

Czym jest dziedziczenie ustawowe?

Sytuacja, w której zmarły nie pozostawił po sobie żadnego testamentu, powoduje, że majątek po zmarłym dzielony jest zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. Mówimy wówczas o dziedziczeniu ustawowym, do którego – w zależności od stopnia pokrewieństwa – upoważniony jest określony krąg osób. Ustawa reguluje również kolejność sukcesji, dzieląc spadkobierców na grupy. Pierwszeństwo do sukcesji mają członkowie zaliczani do grupy pierwszej: małżonek spadkodawcy oraz jego dzieci. Jak wygląda to w konkretnych przypadkach?

Spadek po rodzicach – kolejność dziedziczenia

W sytuacji, w której jedno z rodziców zmarło, pozostawiając w związku małżeńskim, do spadku w pierwszej kolejności uprawnione są dzieci oraz małżonek. W takim przypadku małżonkowi przysługuje co najmniej ¼ wartości spadku, natomiast reszta dzielona jest równo pomiędzy potomstwo. Jeśli dziecko zmarło przed śmiercią swojego rodzica, do sukcesji powołani zostają jego zstępni, a więc wnuki spadkodawcy, którym przysługują równe udziały w tej części, która przysługiwała zmarłemu dziecku. Nie ma tu znaczenia pełnoletność potomka – dziedziczenie ustawowe przewiduje również prawo do spadku dla poczętego, acz nienarodzonego jeszcze dziecka, pod warunkiem, że urodzi się żywe.

Sukcesja po współmałżonku

Jeśli w momencie swojej śmierci spadkodawca pozostawał w małżeństwie, mąż lub żona osoby zmarłej powołani są do spadku wraz z dziećmi w pierwszej kolejności, przy czym należy zaznaczyć, że współmałżonek ma prawo do ½ wartości majątku, jeżeli dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy. Jeśli osoba zmarła nie posiadała potomstwa, prawo do spadku otrzymują również rodzice zmarłego.

Kto dziedziczy spadek po dziecku?

Oprócz spadków po rodzicach zdarzają się również sytuacje odwrotne, w których to matka lub ojciec nabywają uprawnienie do sukcesji po dziecku. Dzieje się tak wyłącznie, jeśli zmarły nie pozostawił po sobie potomstwa. W innym przypadku dziedziczą dzieci spadkodawcy (oraz małżonek), natomiast rodzice już nie. Jeśli zmarły pozostawał w małżeństwie, ale nie miał potomstwa, ustawowa kolejność dziedziczenia zakłada, że do spadku prawo nabywają współmałżonek oraz rodzice zmarłego.

Kiedy można otrzymać spadek po dziadkach?

Do kręgu spadkobierców mogą zaliczać się również wnuki spadkodawcy. Dzieje się tak w sytuacji, w której zmarły miał dzieci, jednak nie dożyły one otwarcia spadku. Jeśli posiadały własne potomstwo (będące dla spadkodawcy wnukami), to właśnie ono nabywa prawo do sukcesji, jednak nie wpływa to na udział w podziale spadku innych spadkobierców ustawowych, np. małżonka.

Ustawowe dziedziczenie, a spadek po rodzeństwie

W przypadku, gdy zmarły nie pozostawił po sobie testamentu, nie miał dzieci, a co najmniej jedno z jego rodziców również nie żyje, dziedziczenie ustawowe przewiduje kolejność, w której prawo do sukcesji otrzymuje rodzeństwo. Niezależnie od tego, ilu braci i sióstr miał spadkodawca, ich udział w spadku odpowiada udziałowi nieżyjącego rodzica i powinien być rozdzielony po równo.

Długi spadkowe – zasady dziedziczenia

Wiele osób zastanawia się, co w sytuacji, gdy spadkodawca oprócz składników majątku, pozostawił po sobie również nieuregulowane zobowiązania, określane długami spadkowymi. Warto zwrócić uwagę na fakt, że dziedziczenie długów nie odbywa się automatycznie – czy to z mocy testamentu, czy przepisów ustawy. Dopiero przyjęcie spadku przez sukcesora sprawia, że staje się on odpowiedzialny również przed wierzycielami zmarłego.

Osoba uprawniona na podjęcie decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku ma aż 6 miesięcy od chwili, w której dowiedziała się, że przysługuje jej prawo do sukcesji. Odrzucenie spadku automatycznie powoduje brak dziedziczenia długów (jak i wierzytelności), natomiast niezłożenie w 6-miesięcznym terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku oznacza, że stajemy się spadkobiercami z mocy prawa. W takiej sytuacji dziedziczymy także zadłużenie jednak – w aktualnym stanie prawnym – wyłącznie do wysokości wartości spadku.

Zachowek przy dziedziczeniu – czym jest i kto ma do niego prawo?

Wiele wątpliwości pojawia się również w przypadku instytucji zabezpieczającej interesy najbliższego kręgu spadkobierców, określanej mianem zachowku. Prawo do niego mają zstępni zmarłego, jego małżonek oraz rodzice. Zachowek przy dziedziczeniu stanowi równowartość części udziałów, jaka przypadałaby osobie uprawnionej w przypadku ustawowego nabycia spadku. Jest on co do zasady egzekwowany w sytuacji, gdy zmarły pozostawił po sobie testament, w którym jednak pominął osoby z najbliższego kręgu spadkobierców, pod warunkiem, że ich wcześniej nie wydziedziczył, bądź nie zawarł z nimi umowy o zrzeczeniu się praw do spadku. W pewnych określonych przypadkach przepisy dotyczące zachowku odnoszą się również do sukcesji z mocy ustawy, np. przy ustanawianiu zapisów windykacyjnych.

Pomoc adwokata w sprawach spadkowych – dlaczego warto?

Prawo spadkowe to skomplikowana materia, zarówno jeśli chodzi o uprawnienie do spadku, jak i o kolejność do sukcesji. Kwestie zachowku przy dziedziczeniu oraz odpowiedzialności za ewentualne długi spadkowe również nie należą do łatwych, dlatego warto w tym przypadku skorzystać z pomocy specjalisty. Doświadczony prawnik od spraw spadkowych może okazać się dla potencjalnego spadkobiercy bardzo cennym wsparciem, znacznie ułatwiając proces ubiegania się o należne udziały w spadku.

Częstą wątpliwością osób powołanych do sukcesji jest to, czy korzystniejsze okaże się przyjęcie należnych udziałów, czy ich odrzucenie, zwłaszcza jeśli oprócz aktywów obejmują one także nieuregulowane zobowiązania. W każdym z takich przypadków warto zwrócić się o pomoc do doświadczonego adwokata, który wesprze nas swoją wiedzą, ułatwiając wypracowanie najkorzystniejszych rozwiązań prawnych.

Nasze wyróżnienia
najlepsi adwokaci Szczecin 2021 oferteo
Nagroda orły prawa Krzysztof Konysz Szczecin
Nagroda 2021 gold Krzysztof Konysz adwokat Szczecin