Co to jest akt oskarżenia? Co warto wiedzieć?

 

Opublikowano: 5 stycznia, 2022

Oskarżenie o popełnienie przestępstwa zawsze stanowi zarzuty, których żaden oskarżony nie powinien lekceważyć. Podjęcie właściwej obrony może doprowadzić do łagodniejszej, niż wnioskowana w akcie oskarżenia sankcji – a nawet do uniewinnienia. Z tego względu, warto, aby najpóźniej po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu oskarżony przystąpił do obrony swoich praw. Jednocześnie sporządzenie aktu oskarżenia jest skomplikowaną czynnością, przed którą stają nie tylko przedstawiciele organów ścigania, ale niekiedy także pokrzywdzeni przestępstwem. Co więc należy wiedzieć o przygotowywaniu tego dokumentu?

 

Co to jest akt oskarżenia?

Odpowiedź na pytanie co to jest akt oskarżenia nie jest możliwa bez analizy przepisów Kodeksu postępowania karnego, a więc podstawowej ustawy dla systemu polskiego prawa karnego procesowego. Należy jednak pamiętać, że ustawodawca w przywołanym Kodeksie nie zamieścił definicji aktu oskarżenia, stąd jest ona formułowana przez doktrynę prawa. Trudno przywoływać wszystkie definicje, które opisują istotę aktu oskarżenia, jednak warto wskazać na jego najważniejsze cechy, wskazywane właściwie przez wszystkich komentatorów Kodeksu postępowania karnego.

W tej perspektywie przez akt oskarżenia rozumie się pismo procesowe, wnoszone do sądu przez uprawniony do oskarżania o przestępstwo podmiot – najczęściej przez prokuratora – którego celem jest zainicjowanie sądowego etapu postepowania karnego. W akcie oskarżenia można wnieść m.in. o wydanie orzeczenia skazującego osobę, której zarzucono popełnienie czynu zabronionego oraz o wymierzenie jej określonej sankcji karnej (np. kary bądź środka karnego). Jednocześnie w akcie oskarżenia należy zawrzeć wszelkie elementy przewidziane przez Kodeks postępowania karnego. Z tego więc względu w tej ustawie należy poszukiwać odpowiedzi na pytanie, jak napisać akt oskarżenia.

 

Akt oskarżenia – co należy w nim zawrzeć?

Do najważniejszych kwestii, jakie należy określić w akcie oskarżenia można zaliczyć: dokładne opisanie zarzucanego oskarżonemu czynu ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody; wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada; wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Oczywiście w akcie oskarżenia należy podać także wszystkie dane oskarżonego – w tym przede wszystkim jego imię i nazwisko. Ponadto w akcie oskarżenia należy także zawrzeć listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda oraz wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.

Istotnym elementem każdego aktu oskarżenia jest uzasadnienie. W tej części należy precyzyjnie wyjaśnić przebieg zdarzeń ustalonych w czasie postępowania przygotowawczego – bądź zrekonstruowanego w innym trybie – a także dokonać wykładni przepisów prawa określających zarzucany czyn zabroniony. W uzasadnieniu aktu oskarżenia – stosownie do przepisów Kodeksu postępowania karnego – należy, w miarę możliwości, podać także okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie. Przy czym warto pamiętać, że jeżeli  postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, akt oskarżenia może nie zawierać uzasadnienia (chociaż zawsze warto sporządzić je, przynajmniej w skrótowej formie).

 

Rodzaje aktu oskarżenia – wszystko zależy od okoliczności danej sprawy

Jak już zostało powyżej podkreślone, akt oskarżenia może zostać wniesiony jedynie przez legitymowane do tego podmioty – a zwłaszcza organy ścigania. Wśród nich, zaś najczęściej występującym w procesie oskarżycielem jest prokurator. Nie oznacza to jednak, że tylko prokuratorzy mają prawo sporządzenia aktu oskarżenia w sprawach karnych przed sąd – wystarczy wskazać tu na analogiczne uprawnienia Policji. Ponadto warto podkreślić, że co do zasady analogiczną – ale mocno uproszczoną – strukturę do aktu oskarżenia mają wnioski do sądu o ukaranie, występujące w sprawach wykroczeniowych.

Ciekawą instytucją prawa karnego procesowego jest tzw. subsydiarny akt oskarżenia. Może z nim wystąpić pokrzywdzony przestępstwem w sytuacji, w której – po zastosowaniu odpowiednich środków zaskarżenia – organy ścigania prawomocnie odmówiły wszczęcia postępowania przygotowawczego. Wówczas prawem pokrzywdzonego jest samodzielne sporządzenie i wniesienie do sądu, a także podtrzymanie w ramach procesu aktu oskarżenia. Z kolei prywatny akt oskarżenia można wnieść w przypadkach przestępstw, które ściga się jedynie z oskarżenia prywatnego, np. zniewagę.

 

Akt oskarżenia – i co dalej? Odpowiada prawnik

W każdym z tych przypadków skuteczne wniesienie aktu oskarżenia do sądu – a więc przez legitymowany do tego podmiot i po spełnieniu wszelkich warunków formalnych – inicjuje postępowanie rozpoznawcze. Jego głównym celem jest przesądzenie o winie oskarżonego – a więc skazanie go za popełnienie zarzucanego mu czynu zabronionego, bądź też uniewinnienie. Oczywiście w przypadku skazania w grę wchodzi jeszcze wymierzenie odpowiedniej sankcji. Jednak samo wniesienie aktu oskarżenia – a tym bardziej postanowienie zarzutów – nigdy nie przesądza o winie i karze. Jurysdykcję w tych kwestiach posiada jedynie sąd, a nie jakikolwiek innych organ czy tym bardziej instytucja bądź osoba prywatna.

Skoro zaś wniesienie aktu oskarżenia inicjuje „sądowy” etap postępowania karnego, z faktem tym związana jest możliwość podjęcia obrony przez oskarżonego. Przedstawianie przez oskarżonego sądowi wszelkich okoliczności faktycznych i prawnych na swoją rzecz może doprowadzić do znaczącego złagodzenia kary, a nawet do uniewinnienia. Z tego względu warto dołożyć odpowiednich starań do podjęcia w pełni profesjonalnej obrony, chociażby poprzez skorzystanie ze wsparcia adwokata (adwokat Szczecin Krzysztof Konysz). Jego pomoc okazuje się niezwykle przydatna już na etapie postępowania przygotowawczego, jednak przed sądem – zwłaszcza w bardziej skomplikowanych sprawach – często okazuje się wręcz konieczna. 

Nasze wyróżnienia
najlepsi adwokaci Szczecin 2021 oferteo
Nagroda orły prawa Krzysztof Konysz Szczecin
Nagroda 2021 gold Krzysztof Konysz adwokat Szczecin